System kaucyjny w Polsce
Przepisy o systemie kaucyjnym
Ustawa o systemie kaucyjnym
W styczniu 2025 r. w Polska stanie się 17 krajem UE, w którym będzie obowiązywał system kaucyjny na opakowania po napojach. Poniżej przedstawiamy najważniejsze zasady dotyczące kaucji, której celem jest zwiększenie selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych zgodnie z wymogami unijnej dyrektywy plastikowej. Treść ustawy.
Opakowania w systemie: plastik, szkło, metalSystem obejmie opakowania po napojach jednorazowych (plastik, metal) i wielorazowych (szkło)
Typ systemu: producencki (zdecentralizowany)
Liczba punktów zbiórki opakowań po napojach (manualnej i automatycznej): ok. 37 tys.
Metody zbiórki: automaty lub ręcznie (zwrot przy kasie)
Średnia mieszkańców na recyklomat: ok. 2- 3 tys.
Źródło finansowania systemu: producenci napojówKoszty systemu – opłaty manipulacyjne dla sprzedawców, logistyka, administracjaPrzychody systemu: nieodzyskana kaucja, sprzedaż surowców, opłaty producentów
Minimalne poziomy zbiórki: 77% w 2025 r, zwiększane stopniowo do 90% w 2029 r.
Sklepy objęte obowiązkiem zbiórki: sklepy powyżej 200 m kw
Podmiot odpowiedzialny: operator systemu kaucyjnego (wyłoniony przez koalicję stworzoną przez producentów, importerów i sprzedawców)
Wysokość kaucji: 50 gr (aktualna propozycja MKiŚ)
System obowiązkowy dla wszystkich producentów butelek plastikowych, szklanych i puszek- Opakowania w systemie: plastik, szkło, metal
- System obejmujący opakowania po napojach jedno- i wielorazowych
- Typ systemu: scentralizowany
- Wartość kaucji na poziomie 40-50 groszy (bez VAT, zwracana w całości)
- System zautomatyzowany dla dużych sklepów oraz manualny dla małych (w zależności od liczby opakowań zbieranych w danej jednostce handlowej)
- Średnia mieszkańców na recyklomat: 1900-3500 osób
- Źródło finansowania systemu: producenci napojów (zwrot z inwestycji następuje średnio po 5 latach, sprawny recyklomat działa około 11)
- Koszty systemu – opłaty manipulacyjne dla sprzedawców, logistyka, administracja
- Przychody systemu: nieodzyskana kaucja, sprzedaż surowców, opłaty producentów (Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta)
- Minimalne poziomy zbiórki – stopniowe; określone ustawowo
- Sklepy objęte obowiązkiem zbiórki: na podstawie analizy przyszłego studium wykonalności; określone ustawowo
- Podmiot odpowiedzialny: operator systemu kaucyjnego (wyłoniony przez koalicję stworzona przez producentów, importerów i sprzedawców)
- Możliwość przekazania kaucji na cele charytatywne (np. Norwegia – Czerwony Krzyż)
- System obowiązkowy dla wszystkich producentów butelek plastikowych, szklanych i puszek
Badania pokazują, że…
Korzystając z narzędzia instytutu badawczego Biostat, w lipcu 2019 r. zadaliśmy Polakom pytanie, czy popierają wprowadzenie systemu kaucyjnego w Polsce. 90% ankietowanych była na TAK!
Kaucja czy depozyt?
W Polsce stosuje się dwie nazwy określające dodatkową opłatę za opakowanie:
• kaucja – w stosunku do opakowań wielokrotnego użytku
• depozyt – w stosunku do opakowań jednorazowych
Właśnie dlatego posługujemy się nazwą system kaucyjny dla opakowań jedno- i wielorazowych, która obejmuje wszystkie wspomniane wyżej rodzaje opakowań.
Słownik pojęć
Dyrektywa ramowa o odpadach
Znowelizowana 30 maja 2018 r. Wprowadziła m.in. nowe obowiązki dla przemysłu w ramach rozszerzonej odpowiedzialności producenta, wyższe poziomy recyklingu dla odpadów komunalnych, konieczność zredukowania odpadów żywności oraz zmniejszania ilości składowanych odpadów.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (zobacz dyrektywę)
Kaucja
Dodatkowa opłata za opakowanie wielokrotnego użytku (ang. DRS, Deposit Refund System)
Depozyt
Dodatkowa opłata za opakowanie jednorazowe
Gospodarka w obiegu zamkniętym
Model gospodarki oparty na ciągłym, zamkniętym obiegu surowców, które – zamiast stawać się odpadami – powracają do użytku.
OZE
Odnawialne źródła energii, czyli źródła energii, których wykorzystywanie nie wiąże się z długotrwałym ich deficytem, ponieważ ich zasób odnawia się w krótkim czasie (surowce odnawialne). Takimi źródłami są między innymi wiatr, promieniowanie słoneczne, opady, pływy morskie, fale morskie i geotermia.
Automat (recyklomat)
Urządzenie pomagające w segregacji odpadów
Odpady
Nieprzydatne, uciążliwe dla środowiska przedmioty oraz substancje stałe, powstające w wyniku bytowania i działalności człowieka.
Dyrektywa w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko
dyrektywa przyjęta 5 czerwca 2019 r. , która zawiera wytyczne odnośnie gospodarowania i wytwarzania materiałów wykonanych z tworzyw sztucznych. W projekcie przewidziano dziesięć produktów, które od 2021 roku mają zostać wyeliminowane m.in plastikowe sztućce, kubki, talerzyki, patyczki do uszu, czy słomki. (zobacz dyrektywę)
Rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP, ang. Extended Producer Responsibility)
Strategia oraz przepisy nakładające na producenta obowiązek polegający na uwzględnienia wszystkich kosztów środowiskowych w cenie produktu, obejmujących cały cykl jego “życia” – od jego wytworzenia, poprzez użytkowanie, aż do zagospodarowania po zużyciu. ROP może być wprowadzona w formie prostej opłaty uzależnionej od typu produktu i rodzaju materiału lub obowiązku zorganizowania pełnego systemu jego zbiórki i zagospodarowania. Dotychczas ROP został wprowadzony m.in. na odpady opakowaniowe, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, baterie i akumulatory, oleje, pojazdy wycofane z eksploatacji.
Opakowanie wielokrotnego użytku
Opakowanie, którego konstrukcja lub właściwości umożliwiają jego powtórne lub wielokrotne użytkowanie.
Opakowanie jednorazowe
Opakowanie, które ze względu na konstrukcję, właściwości lub charakter pakowanego produktu, nie jest przeznaczone do powtórnego użycia
Organizatorem akcji KAUCJA WRACA jest Polskie Stowarzyszenie Zero Waste