System kaucyjny w Polsce

Scenariusz systemu kaucyjnego w Polsce

Mamy na to pomysł!

Zebraliśmy nalepsze praktyki z 13 europejskich krajów, w których działa lub jest planowany system kaucyjny. Poniżej przedstawiamy propozycję tego jak może wyglądać system kaucyjny dla opakowań jedno- i wielorazowych w Polsce.

Opakowania w systemie: plastik, szkło, metal

System obejmujący opakowania po napojach jedno- i wielorazowych

Typ systemu: scentralizowany

Wartość kaucji na poziomie 40-50 groszy (bez VAT, zwracana w całości)

System zautomatyzowany dla dużych sklepów oraz manualny dla małych (w zależności od liczby opakowań zbieranych w danej jednostce handlowej)

Średnia mieszkańców na recyklomat: 1900-3500 osób

Źródło finansowania systemu: producenci napojów

Koszty systemu – opłaty manipulacyjne dla sprzedawców, logistyka, administracja

Przychody systemu: nieodzyskana kaucja, sprzedaż surowców, opłaty producentów (Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta)

Minimalne poziomy zbiórki – stopniowe; określone ustawowo

Sklepy objęte obowiązkiem zbiórki: na podstawie analizy przyszłego studium wykonalności; określone ustawowo

Podmiot odpowiedzialny: operator systemu kaucyjnego (wyłoniony przez koalicję stworzona przez producentów, importerów i sprzedawców)

Możliwość przekazania kaucji na cele charytatywne (np. Norwegia – Czerwony Krzyż)

System obowiązkowy dla wszystkich producentów butelek plastikowych, szklanych i puszek

Opakowania w systemie: plastik, szkło, metal
System obejmujący opakowania po napojach jedno- i wielorazowych
Typ systemu: scentralizowany
Wartość kaucji na poziomie 40-50 groszy (bez VAT, zwracana w całości)
System zautomatyzowany dla dużych sklepów oraz manualny dla małych (w zależności od liczby opakowań zbieranych w danej jednostce handlowej)
Średnia mieszkańców na recyklomat: 1900-3500 osób
Źródło finansowania systemu: producenci napojów (zwrot z inwestycji następuje średnio po 5 latach, sprawny recyklomat działa około 11)
Koszty systemu – opłaty manipulacyjne dla sprzedawców, logistyka, administracja
Przychody systemu: nieodzyskana kaucja, sprzedaż surowców, opłaty producentów (Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta)
Minimalne poziomy zbiórki – stopniowe; określone ustawowo
Sklepy objęte obowiązkiem zbiórki: na podstawie analizy przyszłego studium wykonalności; określone ustawowo
Podmiot odpowiedzialny: operator systemu kaucyjnego (wyłoniony przez koalicję stworzona przez producentów, importerów i sprzedawców)
Możliwość przekazania kaucji na cele charytatywne (np. Norwegia – Czerwony Krzyż)
System obowiązkowy dla wszystkich producentów butelek plastikowych, szklanych i puszek

Badania pokazują, że…

Korzystając z narzędzia instytutu badawczego Biostat, w lipcu 2019 r. zadaliśmy Polakom 5 pytań związanych z wprowadzeniem systemu kaucyjnego:

W jaki sposób według Pani/Pana działa obecnie system segregacji odpadów w Polsce?

Nasz system segregacji odpadów nie jest idealny. Polacy świetnie o tym wiedzą! W naszych badaniach ponad 60% respondentów oceniło system jako „zły” i „bardzo zły”, a tylko jedna trzecia jako „dobry” i „bardzo dobry”. Mamy plan, by podnieść morale!

Jakie mogą być potencjalne skutki wprowadzenia systemu kaucyjnego w Polsce?

Polacy widzą korzyścią z wprowadzenia systemu kaucyjnego. Ponad dwie trzecie respondentów wskazało, że czystsze środowisko i mniejsza ilość odpadów to potencjalny skutek tego rozwiązania. Ponad 45% respondentów widzi też w systemie kaucyjnym możliwość dodatkowego zarobku dla osób zbierających odpady – to dobrze, bo nie ważne kto odda butelkę do sklepu, ważne, że trafi ona do recyklingu. Ponad 30% badanych wskazało, że system kaucyjny zmniejszy ilość odpadów zalegających na składowiskach.

Czy w Polsce powinien być wprowadzony system kaucyjny na opakowania po napojach?

Niemal 90% naszych respondentów twierdzi, że tak! To wspaniała wiadomość, że czujemy potrzebę ochrony środowiska i wzrasta w nas potrzeba świadomego korzystania z opakowań.

Czy system kaucyjny powinien obejmować pozostałe opakowania na żywność, np. pojemniki, folię, itd.?

Ponad 60% badanych uważa, że system kaucyjny można rozszerzyć na inne opakowania na żywność. Pozostali wahają się nad tym rozwiązaniem lub są jej niechętni (niecałe 30%). Postaramy się o zmienić!

Ile powinna wynosić kaucja na opakowania po napojach?

Pięćdziesiąt groszy to najczęściej wybierana przez naszych respondentów odpowiedź. Tuż za tą kwotą kolejno plasują się: 20 groszy, 10 groszy i 40 groszy.

Czy jesteś skłonny przekazać zwrot z kaucji na organizację pożytku publicznego?

Ponad połowa Polaków jest skłonna oddać opłatę kaucyjną na rzecz organizacji pożytku publicznego. To oczywiście opcja, ale miło jest wiedzieć, że lubimy się dzielić i dobrze byłoby to wykorzystać!

Kaucja czy depozyt?

W Polsce stosuje się dwie nazwy określające dodatkową opłatę za opakowanie:

• kaucja – w stosunku do opakowań wielokrotnego użytku

• depozyt – w stosunku do opakowań jednorazowych

Właśnie dlatego posługujemy się nazwą system kaucyjny dla opakowań jedno- i wielorazowych, która obejmuje wszystkie wspomniane wyżej rodzaje opakowań.

Słownik pojęć

Dyrektywa ramowa o odpadach

Znowelizowana 30 maja 2018 r. Wprowadziła m.in. nowe obowiązki dla przemysłu w ramach rozszerzonej odpowiedzialności producenta, wyższe poziomy recyklingu dla odpadów komunalnych, konieczność zredukowania odpadów żywności oraz zmniejszania ilości składowanych odpadów.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (zobacz dyrektywę)

Kaucja

Dodatkowa opłata za opakowanie wielokrotnego użytku (ang. DRS, Deposit Refund System)

Depozyt

Dodatkowa opłata za opakowanie jednorazowe

Gospodarka w obiegu zamkniętym

Model gospodarki oparty na ciągłym, zamkniętym obiegu surowców, które – zamiast stawać się odpadami – powracają do użytku.

OZE

Odnawialne źródła energii, czyli źródła energii, których wykorzystywanie nie wiąże się z długotrwałym ich deficytem, ponieważ ich zasób odnawia się w krótkim czasie (surowce odnawialne). Takimi źródłami są między innymi wiatr, promieniowanie słoneczne, opady, pływy morskie, fale morskie i geotermia.

Automat (recyklomat)

Urządzenie pomagające w segregacji odpadów

Odpady

Nieprzydatne, uciążliwe dla środowiska przedmioty oraz substancje stałe, powstające w wyniku bytowania i działalności człowieka.

Dyrektywa w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko

dyrektywa przyjęta 5 czerwca 2019 r. , która zawiera wytyczne odnośnie gospodarowania i wytwarzania materiałów wykonanych z tworzyw sztucznych. W projekcie przewidziano dziesięć produktów, które od 2021 roku mają zostać wyeliminowane m.in plastikowe sztućce, kubki, talerzyki, patyczki do uszu, czy słomki. (zobacz dyrektywę)

Rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP, ang. Extended Producer Responsibility)

Strategia oraz przepisy nakładające na producenta obowiązek polegający na uwzględnienia wszystkich kosztów środowiskowych w cenie produktu, obejmujących cały cykl jego “życia” – od jego wytworzenia, poprzez użytkowanie, aż do zagospodarowania po zużyciu. ROP może być wprowadzona w formie prostej opłaty uzależnionej od typu produktu i rodzaju materiału lub obowiązku zorganizowania pełnego systemu jego zbiórki i zagospodarowania. Dotychczas ROP został wprowadzony m.in. na odpady opakowaniowe, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, baterie i akumulatory, oleje, pojazdy wycofane z eksploatacji.

Opakowanie wielokrotnego użytku

Opakowanie, którego konstrukcja lub właściwości umożliwiają jego powtórne lub wielokrotne użytkowanie.

Opakowanie jednorazowe

Opakowanie, które ze względu na konstrukcję, właściwości lub charakter pakowanego produktu, nie jest przeznaczone do powtórnego użycia

Organizatorem akcji KAUCJA WRACA jest Polskie Stowarzyszenie Zero Waste