Koncept systemu rozszerzonej odpowiedzialność proponowany przez rząd RP

2 września Ministerstwo Środowiska przedstawiło koncepcję systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP), która jest odpowiedzią na wyczekiwaną przez wszystkich zmianę istniejącego systemu i koniecznością dostosowania go do znowelizowanych dyrektyw Unii Europejskiej. Jednym z głównych nowych obowiązków jest ten, aby przedsiębiorcy wprowadzający na rynek opakowania pokryli co najmniej 80% kosztów zbierania i zagospodarowania odpadów opakowaniowych. System musi też być bardziej efektywny niż dotychczas tak, aby osiągnąć 90% poziomy odzysku butelek plastikowych, zapewnić odpowiednią jakość zbieranych tworzyw, by przynajmniej 30% z nich mogło być ponownie użytych do produkcji butelek do napojów. Docelowy poziom recyklingu wszystkich opakowań ma wzrosnąć z obecnych 56% do 70% w 2030 r., w tym tworzyw sztucznych o ponad połowę – do  55%.

Dotychczasowy system ROP dla opakowań nie działał w Polsce poprawnie z powodu źle sformułowanych przepisów. W efekcie przemysł mógł zrealizować swoje obowiązki recyklingu bez konieczności pokrycia rzeczywistych kosztów odzysku i przetwarzania odpadów oraz z wykorzystaniem tylko w minimalnym stopniu tych powstających w gospodarstwach domowych – były to gównie odpady poprodukcyjne i odpady opakowaniowe wytwarzane przez handel.

Propozycja Ministerstwa jest tylko „koncepcją”, a więc bardzo ogólnym zarysem przyszłego systemu, który musi zostać zdefiniowany prawnie najpóźniej do 5 lipca 2020 r., a wdrożony do 5 stycznia 2023 r. Ministerstwo zakłada, że nowy system zostanie „wpisany” w już istniejący, więc nie będzie to całkowita rewolucja, a tylko ewolucja z urealnionym mechanizmem finansowym. Strumień odpadów opakowaniowych zostanie rozdzielony na dwa, tak jak i obowiązki przemysłu i samorządu.

1. Pierwszy z nich to opakowania trafiające do handlu i przemysłu (B2B) – opakowania transportowe i zbiorcze, które stanowią ponad połowę wszystkich wytwarzanych. Za ich zbiórkę i recykling mają wziąć bezpośrednią odpowiedzialność wprowadzający na rynek opakowania, poprzez utworzoną przez siebie jedną lub kilka organizacji. Organizacje tego typu istnieją od ponad 18 lat, zatem mogą szybko i płynnie dostosować się do nowych wymagań.

2. Drugi strumień to opakowania jednostkowe, zużywane przez każdego z nas, i które są zbierane poprzez system selektywnej zbiórki odpadów organizowany i kontrolowany przez samorząd. Obecnie jego koszty pokrywane są w całości z tzw. opłaty śmieciowej, wnoszonej do gminy przez mieszkańca. Tutaj nowością ma być pokrycie przez wprowadzających na rynek opakowania kosztów selektywnej zbiórki i recyklingu odpadów opakowaniowych, ale tylko nich, a nie składowania lub spalania tego rodzaju odpadów. Za każde wprowadzone na rynek opakowanie przedsiębiorca będzie musiał uiścić określoną opłatę do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Następnie Fundusz będzie przekazywał pieniądze gminom, proporcjonalnie do osiągniętego przez nie poziomu recyklingu odpadów opakowaniowych.

Cały system będzie nadzorowany przez „regulatora” – specjalnie powołaną instytucję rządową, która będzie ustalać stawki opłaty produktowej płaconej przez przedsiębiorców obu systemów, kontrolować rodzaj i ilość wprowadzanych przez nich opakowań, analizować koszty zbierania i przetwarzania oraz weryfikować ilość opakowań przekazanych do recyklingu.

Ministerstwo proponuje również wprowadzenie systemu kaucji na opakowania, która byłaby zwracana konsumentom w sklepach oraz w Punktach Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK).

Wkrótce zamieścimy tu uwagi do propozycji Ministerstwa.