Czy opakowania zwrotne są bezpieczne?

W dobie obecnego kryzysu związanego z epidemią COVID-19 kwestie bezpieczeństwa opakowań stają się tematem kluczowym. Obawy przez nowym wirusem umiejętnie wykorzystują producenci jednorazowych opakowań, szczególnie plastikowych, starając się podkreślać ich istotną rolę w zabezpieczeniu produktów przed kontaktem z wirusem. Tendencję tę widać także naszych sklepach, gdzie znacząco wzrosła ilość produktów w opakowaniach, i to chociażby w działach z pieczywem, w których uprzednio tego typu tendencje nie były aż tak mocno widoczne. Jest to tym bardziej niepokojące, że opakowania jednorazowe, w większości nie są sterylne. Wg Toma Szaky, założyciela i prezesa TerraCycle opakowania jednorazowe zawierają pewną dozę zanieczyszczeń, związanych z procesem produkcji oraz logistyką. Wciąż dominuje jednak przekonanie, że jednorazowe opakowania plastikowe są sterylnie czystsze. Szaky doszukuje się jego korzeni w latach 50-tych ubiegłego wieku, kiedy jednorazowe plastikowe przedmioty, w szczególności zastawa stołowa, przebojem wdarły się na rynek, wypierając „brudne” i wymagające stałego czyszczenia talerze jednorazowe. To właśnie wtedy nimb czystości przeszedł w społecznej świadomości z samego plastiku na produkty nim opakowane. To samo zjawisko obserwujemy obecnie, tyle że opacznie rozumianą „higienę” zastępuje teraz chęć zabezpieczenia kupowanych przez nas produktów przed potencjalnym kontaktem z wirusem.

Prowadzi to do pytania, o zasadność oraz koszty środowiskowe tych działań, tym istotniejsze, że już przed pandemią, w Europie 40% plastiku i 50% papieru było wykorzystywanych jako opakowania. Te z kolei stanowiły wg danych Eurostatu 36% odpadów komunalnych. Jednocześnie brakuje powszechnie dostępnych informacji dotyczących tego, że opakowania wielorazowe, te używanie przez nas
w gospodarstwach domowych, i te wykorzystywane ponownie przez producentów żywności i napojów, stanowią idealną alternatywę dla opakowań jednorazowych, przy dużo mniejszych kosztach środowiskowych.

Dobrym przykładem mogą tu być butelki zwrotne, tak od piwa jak i od napojów bezalkoholowych, które przed ponownym napełnieniem, przechodzą zaawansowany proces przemysłowego mycia. Badania prowadzone nad odpornością COVID-19 i innych koronawirusów na środki chemiczne pokazują, że giną one po 1 minucie ekspozycji na standardowo stosowane środki dezynfekujące – w stężeniach używanych zarówno w zastosowaniach profesjonalnych, jak i w domowych. Koronawirus nie jest odporny na wyższe temperatury – ulega zniszczeniu po 5 minutach przy temperaturze 70°C lub po 15 minutach w temperaturze 60°C.. Butelki szklane są myte w podwyższonej temperaturze od 70 do 85 °C, utrzymywanej przez 6, do nawet 15 minut, a więc zupełnie wystarczającej do unieszkodliwienia COVID-19. Stosowany detergent uzupełnia i wzmacnia proces dezaktywacji koronawirusa. Podobnie dzieje się w przypadku butelek wielokrotnego użytku wykonanych z tworzywa sztucznego, np. PET. Z uwagi na konieczność zachowania ich właściwości fizyko-chemicznych nie jest możliwa ich dezynfekcja w tak wysokiej temperaturze jak butelek szklanych – nie przekracza ona 58 °C, ale proces jest wzmacniany użyciem odpowiednich detergentów. Niezależnie jednak od materiału, wybranej technologii mycia, oraz typu detergentów i temperatury, opakowania zwrotne są zupełnie bezpieczne. Vineet Menachery, profesor mikrobiologii na University of Texas twierdzi wręcz, że tak skomplikowany proces nie jest wcale konieczny by zlikwidować potencjalne zagrożenie COVID-19. Wystarczy środek dezynfekujący na bazie etanolu, zwykłe mydło czy zmywarka, by skutecznie pozbyć się wirusa. Nie można też zapominać, że wg badaczy z US National Institutes of Health wirus zawieszony w aerozolu, może przetrwać przez trzy godziny, cztery godziny pozostaje aktywny na miedzi, dobę na kartonie i aż 3 doby na plastiku i stali nierdzewnej. To znacząco krócej, niż czas w którym ponownie napełnione opakowanie wraca na rynek.

W przypadku opakowań zwrotnych, oddawanych przez klientów, najlepiej za pomocą sprawnie funkcjonującego systemu kaucyjnego, a następnie mytych i napełnianych ponownie przez producentów, mamy więc stuprocentową pewność, że są one należycie zabezpieczone. Przy czym, napełniane ponownie butelki po napojach, w czasie swojego cyklu życia przyczyniają się do emisji mniejszej ilości gazów cieplarnianych, a efekt ten pogłębia się przy większej ilości cykli napełniania, oraz zoptymalizowaniu logistyki transportu. Badania wskazują, że zwrotne butelki na wodę charakteryzują się lepszą efektywnością środowiskową niż butelki jednorazowe w 50% wykorzystujące materiał z recyklingu, nie mówiąc już
o opakowaniach pochodzących w 100% z materiału pierwotnego.

Widać więc wyraźnie, że opakowania zwrotne zapewniają większy poziom bezpieczeństwa, niż ich jednorazowe zamienniki, generując przy tym mniejszy ślad środowiskowy. Aby w pełni wykorzystać ich zalety, potrzebny jest centralny system kaucyjny, który umożliwi zwrot opakowań po napojach w każdym punkcie handlowym, bez konieczności okazywania paragonu. Dopiero wtedy wszyscy producenci będą mieli dostęp do sprawnego systemu, zapewniającego im zwrot opakowań, a jednocześnie regulator będzie mógł stosować zróżnicowany system opłat za wprowadzanie na rynek opakowań zwrotnych i jednorazowych, istotnie premiując ekonomiczne te pierwsze. To w połączeniu chociażby z narzędziami fiskalnymi, takimi jak wprowadzony we Włoszech na początku bieżącego roku i procedowany obecnie w Wielkiej Brytanii podatek od opakowań plastikowych wytworzonych z materiału pierwotnego, czyli węglowodorów, powinno pchnąć rynek na „nowe” tory zwrotnych opakowań wielorazowych. Będzie to rozwiązanie bezpieczne oraz korzystne i dla nas jako klientów, i dla środowiska naturalnego.

Źródła:

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2590289X20300086?via%3Dihub#bib0003

https://grist.org/climate/can-the-zero-waste-movement-survive-the-coronavirus/

https://advances.sciencemag.org/content/3/7/e1700782.short

https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMc2004973?referringSource=articleShare

https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S2666524720300033